18 Mayıs 2018 Cuma

Kuzey Buz Denizi (Arktik) Jeopolitik Çatışma Alanına Dönüşüyor

Kuzey Buz Denizi (Arktik) Jeopolitik Çatışma Alanına Dönüşüyor
Bu köşede yayımlanan pek çok yazımda 21’inci yüzyıl jeopolitiğinin köşe taşlarından birisinin Arktik Okyanusu (Kuzey Buz Denizi) olduğunu belirttim. Avrasya’nın doğusundaki Batı Pasifik Okyanusunu Arktik Okyanusu ile birlikte değerlendirdim. Arktik Okyanusu Avrasya adasının kuzey kıyılarını oluşturuyor. Batı Pasifik kıyıları ile birlikte değerlendirilince karşımıza Rus - Çin etki alanı olarak çok büyük bir alan çıkıyor. RF’nin 37,500 km, Çin’in 14,500 km., olmak üzere toplam 52,000 km. uzunluğundaki bu kıyı şeridi sadece Batı Pasifik havzasında, Güney Çin Denizinden, Bering Boğazına kadar (Kore Yarımadası hariç) kesintisiz bir kaplama sağlarken, kalpgâhın kuzeyini oluşturan Kuzey Buz Denizi (Arktik) kıyıları da Norveç Denizinden Çukçi Denizine kadar Rusya’nın kontrolünde bir kaplama sağlıyor. Bugünlerde Arktik Okyanusu, Potansiyel İran-İsrail çatışması; Kore yarımadasındaki gelişmeler ve Doğu Akdeniz’de yaşananların gerisinde kalıyor gibi görünse de, gelecekte uğruna vekalet savaşları üzerinden değil, büyük güçlerin askeri güçleri ile doğrudan çatışmaya girebileceği bir çatışma alanını oluşturuyor.
ABD Arktik’e Daha Çok Önem Verecek. ABD’nin geçen hafta Soğuk Savaş sonrası lağvettiği İkinci Filoyu (Atlantik Donanması) tekrar faaliyete geçirmesinin en önemli nedenlerinden birisi de Arktik Politikası.  Amerikan Donanması yıllar sonra Arktik Bölgede 20 Mart 2018’de başlayan beş hafta süreli büyük çaplı bir tatbikat icra etti. ICEX 2018 isimli tatbikatta özellikle denizaltılar çok yoğun kullanıldı. ABD, tatbikat sonrasında 2014 yılında hazırlanan Deniz Kuvvetleri Arktik Yol Haritası dokümanının bir strateji dokümanına dönüştürülerek en kısa zamanda hazırlanacağını açıkladı. Diğer yandan 300 Amerikan deniz piyadesi (marines) Norveç’te Arktik operasyonlar için eğitim görüyor. Ayrıca önümüzdeki sonbaharda NATO bölgede ‘’Trident Juncture’’ isimli çok büyük bir Arktik bölge tatbikatı icra edecek.  Bu gelişmelere neden olan etmenlerin başında Rusya’nın Arktik’teki ekonomik çıkar odaklı faaliyetlerinin yanısıra, askeri harekat yeteneklerini ABD ile büyük asimetri yaratacak düzeyde artırması.  
Rusya Arktik’te Hakim Güç. 2018 Martında parlamentoda yaptığı bir konuşmada Putin : ‘’Arktik suları tamamen küresel ve rekabetçi bir ulaştırma rotasına dönüştürmek hedefimizdir.’’ demişti. Rusya’nın Arktik bölgede enerji istasyonu olarak kullanılacak dünyanın ilk yüzen nükleer enerji platformunu (Academic Lomosonov) 27 Nisan 2018 de bölgeye göndermesi; Arktik bölgede arama kurtarma amaçlı olduğunu deklare ettiği kabaca 4 km uzunluğunda büyük bir havaalanı inşa etmesi; nükleer takatli buz kırıcı gemi sayısını 6’ya çıkarması; Ivan Papanin sınıfı Arktik Bölge karakol gemilerini inşaya başlaması gibi gelişmeler ABD’deki alarmistleri hareketlendiriyor. Rusya 25 Eylül 2017 tarihinde 4 metrelik buzları kırabilecek yetenekte dünyanın en büyük ve en güçlü nükleer buz kırıcı gemisini denize indirdi. Bu gemi 200 bin tonluk süper tankerlerin geçişine yetecek genişlikte buz kırabilecek özellikte. Bu gelişmeler paralelinde ABD Donanma Bakanı Spencer 19 Nisan 2018 ‘de Senato Silahlı Kuvvetler Komitesine verdiği brifingde gelecek çatışma alanının Arktik olacağını belirtti.
Çin de Arktik’te Jeopolitik Aktör. Diğer yandan Çin, 26 Ocak 2018 tarihinde ilk kez Arktik Okyanusu’na yönelik bir politika belgesi (Policy Paper) yayınladı. Çin’in asıl amacı bölgeyi Buz İpek Yolu (Polar Silk Road) adı altında OBOR’a dahil edebilmek. Belge dört alanı ağırlık merkezi olarak belirliyor: 1. Eriyen buzullar nedeniyle ortaya çıkan yeni rotalar. 2. Deniz dibi enerji kaynakları ve madenler. 3. Balıkçılık. 4 . Turizm. Çevreye son derece duyarlı bir şekilde kaleme alınan belge söz konusu ekonomik hedeflerin uluslararası işbirliği ile gerçekleşmesi gerektiğine vurgu yapıyor. Diğer yandan Çin, 2015 yılında Arktik Okyanusu’nun Pasifik ve Atlantik kapısı olan Bering Boğazını Çin’in güvenlik endişe alanı olarak belirlemiş ve bu boğazdaki çıkarlarını için gerekirse kuvvet kullanabileceğini deklere etmişti. 2015 yılının Eylül ayı ortasında da tarihte ilk kez, beş Çin savaş gemisi Bering Denizinde zararsız geçiş hakkını kullanmıştı. Çin, Bering Boğazı ve diğer Arktik rotaları kullandığı takdirde hem Malakka Boğazına olan bağımlılıktan büyük ölçüde kurtulabiliyor, hem de ulaştırma giderlerinde senede 60-100 milyar $ tasarruf elde edebiliyor. Çin, ŞİÖ içindeki işbirliği kapsamında Rusya ile ayrıca Arktik Okyanusunda enerji işbirliğini geliştiriyor. Rus Gazprom ile Çin’in CNPC firmaları, Arktik Okyanusundaki sondaj çalışmalarını sürdürüyor. Çin, Rusya’nın aksine,  Arktik Okyanusunda ABD ile bir rekabete girmek istemiyor. Bu nedenle Alaska ile 43 milyar dolarlık bir işbirliği anlaşması imzaladı. Bu yatırımın ana nedeni Alaska’da sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) boru hattı inşası. Ayrıca her sene sadece Alaska’dan 800 milyon dolarlık balık ithal ediyor. Çin’in bu cömert girişimlerinin amacı ‘’Bir Kuşak Bir Yol’’ girişimine ABD’yi çekebilmek ve Buz ipek yolunu canlandırmak.  Çin ayrıca Danimarka’ya bağlı Grönland’da madencilik ile havaalanı ve  alt yapı yatırımlarına büyük ortak durumunda. 
Arktik’te Yeni Jeopolitik Mücadele Başladı. ABD OBOR’a şüphe ile yaklaşıyor ve küresel sistemde tek bir ülke yol veya kuşağın nereden geçeceğine karar vermemelidir diyor. Bunun temel nedeni dünya tarihinde ilk kez kapitalist hegemonya dışında bir gücün (Çin) yeni ticaret rotalarını belirliyor olması. ABD, 70’li yıllardan bu yana yakınlaştığı Çin’i bir zamanlar Sovyetler Birliğini çevrelemek için kullanmıştı. Çin şimdi Rusya ile ittifak halinde ABD’yi çevrelemeyi hedefliyor. İşte bu alanlardan en önemlisi ABD’nin en hazırlıksız olduğu  bölge: Arktik Okyanusu. Güney Çin denizinde ABD’nin artık düşman taraf olarak Çin’i karşına aldığı bir dönemde, benzer gerilim alanlarının Rusya üzerinden Arktik bölgeye taşınmayacağını kimse garanti edemez. Arktik suları yakın bir gelecekte Atlantik-Avrasya arasında yaşanan soğuk savaşın yeni bir cephesine dönüşecektir.


Hiç yorum yok:

Yorum Gönder