Büyükelçi Nabi Şensoy ve Karadeniz Politikamız

Büyükelçi Nabi Şensoy ve Karadeniz Politikamız

9 Şubat 2018 tarihinde sonsuzluğa uğurladığımız Büyükelçi Nabi Şensoy’u ilk kez  29 Kasım 2004 tarihinde Ankara Palas’ta icra edilen BLACKSEAFOR (Karadeniz Deniz İşbirliği Görev Grubu) Yüksek Düzeyli Uzmanlar Toplantısında tanımıştım. O tarihlerde Dışişleri Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı olarak görev yapıyordu. Deniz Kuvvetleri Strateji Daire Başkanı olarak katıldığım toplantıda  henüz 3 aylık Tuğamiraldim. Toplantının konusu, büyük emeklerle 2001 yılında Deniz Kuvvetleri öncülüğünde kurulmuş olan BLACKSEAFOR’un dönüşümü üzerineydi. Amacımız o tarihlerde henüz 3 yaşında olan söz konusu görev grubunu çağrı kuvveti konumundan, daimi konuma getirerek, 11 Eylül sonrası ABD öncülüğünde başlatılan Terörle Küresel Savaş (GWOT) şemsiyesi altında Akdeniz’de icra edilen NATO Active Endeavour (Etkin Çaba) Harekatının Karadeniz’e genişletilmesini engellemekti. Zira Türkiye 1 Nisan 2001 de çok büyük bir başarıya imza atmış; Karadeniz sahildarı 6 ülkeyi bir araya getirerek belki de modern tarihte Karadeniz’de önceden imkansız olduğu düşünülen birlikteliği söz konusu görev grubu üzerinden başarmıştı. Ayrıca tek taraflı olarak da 1 Mart 2004 tarihinde Karadeniz’de kendi deniz yetki alanları içinde ‘’Karadeniz Uyumu Harekatı’’ adı altında bir deniz güvenlik harekatı başlatmıştı. Eğer NATO’nun Etkin Çaba Harekatı Karadeniz’e genişlerse, bu durumda Rusya Federasyonu BLACKSEAFOR’dan çekilebilir ve Karadeniz’de deniz silahlanma yarışı ve gerginlikler süratle aratabilirdi. İşte toplantı öncesi çok kısa bir sürede mevcut durumu, endişelerimizi, Merhum Şensoy’a hızlıca anlattım.

Denizci bir Diplomat. Karşımda deniz konularına, Karadeniz dengelerine, deniz jeopolitiğine ve donanma terminolojisine son derece yatkın ve çok hızlı analiz yeteneği olan bir Büyükelçi vardı. Dışişlerimizin o yıllarda büyük liyakat ve titiz seçim sürecine tabi tutarak istihdam ettiği diplomatlarımızın pek çoğunun üstün özellikleri vardı. Ancak Şensoy’un önemli bir farkı söz konusuydu. Deniz konularına ve özellikle Montreux Sözleşmesi detaylarına son derece hakimdi. Bunun nedeni 1998-2002 yılları arasında Moskova Büyükelçisi görevindeyken pek çok deniz konusuna ve BLACKSEAFOR kuruluşuna dahil olması ve Rusya’da yapılan toplantılarda Deniz Kuvvetleri heyetlerimizle istişarelerde bulunarak Rusya tarafının bu çok taraflı antlaşmaya katılım konusunda ikna edilmesinde önemli rol oynamış olmasıydı. O gün de, kısa sürede konuyu kavramış ve heyet başkanı olarak toplantıda unutulmaz bir açış konuşması yaparak Türkiye öncülüğünde neden bu dönüşüme ihtiyaç duyulduğunu sahildarların müsteşar seviyesindeki temsilcilerine  izah etmişti. Bir günlük toplantı bittiğinde Rusya, Ukrayna, Romanya, Gürcistan ve Bulgaristan diplomatları bu dönüşümün ne denli önemli olduğunu kavramış ve destekleyerek salondan ayrılmıştı. Çok mutluyduk. Ülkemizin tezlerini sahildarlara kabul ettirmiştik. Ancak aradan 2 ay geçtikten sonra benim başkanlığımda yapılan müteakip teknik toplantıda Romanya ve Bulgaristan önceki kararlarının aksine bu dönüşüme karşı olduklarını beyan ettiler. Değerli Büyükelçimizi ziyarete giderek bir durum muhakemesi yaptık. Son derece soğukkanlı şekilde bu duruma şaşırmadığını zira her iki ülkenin büyük NATO devletlerinden talimat aldığını ve 29 Mart 2004 tarihinde NATO üyeliğine katılan Romanya ve Bulgaristan’ın bundan sonra yeni bir girişime izin vereceklerini beklemediğini söyledi. Kendisine  bu koşullarda tek çarenin BLACSKEAFOR yerine, Karadeniz Uyumu Harekatımızı (KUH) çok taraflı hale getirerek, NATO Etkin Çaba Harekatının Karadeniz’e genişlemesine karşı koruyabileceğimizi söyledim. Bu hal tarzını çok beğendi. Türkiye 1 Mart 2005 tarihinde Karadeniz Uyum Harekatını çok taraflı hale getirdiğini ilan ederek tüm sahildarlara davette bulundu.

Deniz Politikalarımıza Tam Destek. Tam bir ay sonra 1 Nisan 2005 tarihinde Ukrayna ev sahipliğinde yapılan BLACKSEAFOR Yüksek Düzeyli Uzmanlar Toplantısında büyük bir sürpriz yaşandı. Şensoy’un yakın dostu Ukrayna Dışişleri Bakanı Türkiye liderliğinde başlatılan KUH’a katılma kararı aldıklarını deklare etti. Bu kararı 3 ay sonra Rusya Federasyonu izledi. Daha sonra kumpas davalara kadar Karadeniz’de dostluk ve işbirliği alanındaki liderliğimiz devam etti. Bu durumun yaratılmasında Merhum Nabi Şensoy’un olağanüstü katkıları oldu.

Karadeniz’e Sahip Çıkmak. 2006 yılında Washington DC’ye Büyükelçi olarak atandığında veda ziyaretine gitmiştim. Ayrılırken ‘’Amiralim Karadeniz sizlere emanet’’ demişti. Gülümsemiştim. Daha sonra görüşemedik. 2009’da istifasını üzülerek basından takip etmiş ama onu yakın tanıyan birisi olarak aldığı tavıra şaşırmamıştım. Zira erdemin onuru, gerektiğinde cesaret gösterip  tavır almaktı. 11 Şubat 2011 – 20 Haziran 2014 arasındaki Balyoz esaretim sırasında doğal olarak pek çok kişiyle olduğu gibi onunla da temas kuramadım. Kendisi ile ilk kez değerli eşi Gülgün Hanımla seyahatleri esnasında 2017 yazında İstanbul’da havaalanında karşılaştım. İki eski dostun hasretle buluşması sonucu ikimizin de gözleri dolmuştu. Hastalığı nedeni ile zayıflamıştı. Sohbet ettik. Ayrılırken ona ‘’Karadeniz’e sahip çıktık’’ dedim. Bedeli ağır oldu der gibi gözlerime baktı. Ona şükran duygularımla sarıldım. Gerçek devlet adamı, vatansever, yiğit ve mümtaz Büyükelçimizin ışığının gelecekteki diplomatlarımıza yol göstermesini diliyorum. Karadeniz’deki Montrö mirasımıza sadakatinin; mavi vatan çıkarlarımızı NATO çıkarları üzerinde savunmasının; ilkeli, erdemli ve şerefli duruşunun önünde saygıyla eğiliyorum. Tanrıdan rahmet, ailesine sabırlar diliyorum.