Gemilere İsim Verilmesi

 

Mavi Vatan

Amiral Cem Gürdeniz

 Gemilere İsim Verilmesi

                  Gemilere isim verilmesi binlerce yıllık bir maziye sahiptir. Genelde Yunan ve Roma dönemlerinde fırtınalardan ve kötü talihten korunması için tanrısal ve kutsal isimlerin gemilere verilmesi geleneği, Hristiyan kültürünün gelişmesiyle daha da yaygınlaştı. Kralların, asillerin isimlerinin yanısıra, havariler ve azizlerin isimleri kullanılmaya başlandı. Özellikle ticaret gemileri isimleri arasında kadın isimlerinin yer alması zamanla yaygınlaştı. Gemilere kadın isimlerinin verilmesi Hint Avrupa dillerinin çoğunda kelimelerin dişi ve erkek olarak ayrılmasından kaynaklandı. Gemi, pek çok dilde dişi kelimeler arasındadır. Pek çok kültürde gemilerin isimlerini kadınlar verir ve isim verilmesi geminin denize indirilmesi ile aynı anda yapılır.

İsimli ilk Türk gemisi: Gazi.  Türklerin denizcilik tarihinde bir gemiye isim verilmesi ilk kez 14’üncü yüzyılda gerçekleşti. Aydınoğulları Beyliği (1308-1426) döneminde Türklerin karada gemiler yürüten ilk Amirali olan  Umur Bey (1309-1348) tarafından ilk kez bir savaş gemisine ‘’Gazi’’ ismi verildi. Osmanlı döneminde denizciliğimizin en yüksek zamanları olan 15 ve 16’ncı yüzyıllarda gemiler komutanlarının yani reislerinin ismi ile anılırdı. Daha sonra ilk kez 1650 yılında bir Osmanlı savaş gemisine isim verildi. 1645'te başlayan Girit kuşatması uzayınca, İstanbul-Kapalıçarşı’da bulunan Uzunçarşı esnafı donanmaya bir gemi yaptırdı ve adını Uzunçarşı koydu. Daha sonraları bu gelenek Osmanlı Donanmasında yerleşti. Padişahlarla (Selimiye, Mahmudiye, Reşadiye, Sultan Osman-ı Evvel vb.) annelerinin isimleri (Pertevniyal, Tir-i Müjgan vb.) ile zafer, güç, vefa, sadakat  gibi özellikleri simgeleyen sıfatlar da (Peleng-i Derya, Nüvid-i Fütuh, Muin-i Zafer, Yadigar-ı Millet vb.) gemi isimleri arasındaydı. Ünlü denizcilerin isimleri ile (Barbaros, Turgutreis vb.) deniz zaferleri (Preveze, Cerbe vb.) ve ayrıca önemli coğrafi yer isimleri de (Halep, Şam, Ayıntab vb.) gemilere verilen isimler arasındaydı.

Cumhuriyet Dönemi İsimleri. Cumhuriyet Donanması Osmanlı Donanmasından devraldığı gemilerin isimlerini çoğunlukla değiştirmedi. (Yavuz, Sultanhisar, Demirhisar, Muavenet, Gayret vb.) Yeni alınan gemilere Kurtuluş Savaşı zaferlerinin isimleri verilirken (I. İnönü, II. İnönü, Sakarya, Adatepe, Kocatepe, Zafer vb.), bazı gemilere bizzat Atatürk tarafından isimler verildi. (Atılay, Saldıray, Batıray, Yıldıray, Gür ) Atatürk sonrası dönemde 1950’li yıllara kadar yeni alınan gemilere coğrafi yer isimleri ile ünlü denizciler ve deniz zaferlerinin isimleri (Giresun, Hızırreis, Cerbe vb.) ve ayrıca deniz kuşları, rüzgar/fırtına isimleri (Doğan, Martı, Karayel vb.) verilirken, Demokrat Parti döneminde bazı muhriplere Alparslan gibi Selçuklu Hükümdarı ya da donanmayı pek de sevmeyen Mareşal Fevzi Çakmak isimleri verildi.  1973 yılında ilk kez Osmanlı Beyliği kurucusu Osman Beyin babası Ertuğrul’un adı ABD’den alınan Tank Çıkarma gemisine verildi. Cumhuriyet döneminde padişah isimlerinin firkateynlere verilmesi adeti de ilk kez Özal döneminde oldu. (TCG Fatih, TCG Yıldırım) Kıbrıs Barış Harekâtında kıyı başının tutulduğu yer olan Girne’nin ismi 1977 yılında hizmete giren ve Türkiye’de inşa edilen karakol botuna verildi. Böylece cumhuriyet döneminde ilk kez jeopolitik içerikli bir gemi ismi kullanılmış oldu. (TCG Kardak isminin de yeni inşa edilecek  doklu çıkarma gemisine (LPD) verilmesi ile bu gelenek devam ettirilebilir.)

Deniz Şehitleri ve Gemi İsimleri. Donanma deniz şehitlerine de ayrı önem vererek onların aziz hatıralarını gemilerde yaşattı. 1942 yılında batan TCG Atılay denizaltısı komutanı Bnb. Saadettin Gürcan’ın ismi 1970 yılında; 1953 yılında batan TCG Dumlupınar denizaltısının komodoru Alb. Hakkı Burak ismi 1965’te; aynı geminin başçarkçısı Yzb. Naşit Öngören’in ismi 1973 yılında; 1955 yılında Taşkızak Tersanesinde inşa ettiği gemide kaza sonucu şehit düşen Deniz Mühendis Yzb. İhsan Tulunay’ın ismi aynı gemiye; 1970 yılında dalışta şehit düşen Porsun Astsubay Başçavuş Ersev Bayrak’ın ismi 1971 yılında; 1974 yılında Kıbrıs Harekatında batan TCG Kocatepe’nin başçarkçısı Bnb. Metin Sülüş’ün ismi 1975 yılında; geminin ikmal subayı  Teğmen Caner Gönyeli’nin ismi  1976 yılında  savaş gemilerine verildi. Son olarak 1992 yılında bir tatbikat sırasında Amerikan uçak gemisi  USS Saratoga tarafından bir kumpas sonucu bilerek vurulan TCG Muavenet muhribinde şehit düşen Gemi Komutanı Yarbay Kudret Güngör’ün ismi 1997 yılında donanmanın en büyük tonajlı destek gemisine verildi. Bu gemiler dışında söz konusu kayıplarda şehit düşen diğer denizcilerin isimleri binalar, kışlalar, yüzme havuzları, spor salonları, caddeler, lojmanlar, konferans salonları, kültür merkezleri ve benzer yerlere verilmiştir. Ayrıca donanma her sene yaptığı değişik çaptaki tatbikat ve eğitimlere de görev şehitlerinin isimlerini vermektedir.

Kumpasın Deniz Şehitleri. Deniz Kuvvetlerimizin 2009 yılından sonra maruz kaldığı alçak kumpaslar sonucu kaybettiğimiz ve görev şehidi kabul edilmeleri gereken silah arkadaşlarımız da diğer deniz şehitlerimiz arasındaki ölümsüz yerlerini almalıdır. Neticede TCG Muavenet muhribimiz Amerikan füzeleri ile vuruldu. Kumpas şehitlerimiz ise ABD himayesindeki paralel yapının CD’leri ile. Doğu Akdeniz’deki etkin faaliyetleri nedeniyle hedef alınan Amiral Cem Çakmak ile Hint Okyanusunda fiilen görev yapan ilk Türk Komodoru olan Albay Murat Özenalp’in ve Cumhuriyet tarihinde Çin Halk Cumhuriyetini komutanı olduğu Turgutreis firkateyni ile 2000 yılında ilk kez ziyaret  eden Albay Berk Erden’in isimleri savaş gemilerine verilmelidir. İlk kumpas şehidimiz, Öğretmen Yarbay Ali Tatar’ın ismi de ömrünü adamış olduğu Deniz Eğitim ve Öğretim Komutanlığında uygun görülecek en prestijli yere verilmelidir. Her ismin gelecek kuşaklara vereceği tek mesaj vardır: Asla Teslim Olma.