ABD Donanması Zorlanıyor

ABD Donanması Zorlanıyor

Basra Körfezinde gelecek iki ay boyuna Amerikan uçak gemisi bulunamayacak. Bu çok sık rastlanılan bir durum değil. 2013 baharında Basra Körfezi’ndeki görevine başlaması gereken USS Truman Uçak gemisi görev grubu da bütçe sorunları nedeniyle göreve beş ay geç kalkmış ve bölgede bulunan uçak gemisi Norfolk’a çok sonra dönebilmişti. Bu durumun üç temel nedeni var. İlki küçülme. İkincisi bütçe ve sonuncusu  Çin ve Rusya donanmalarının okyanuslarda geçmiş  yıllarla kıyaslanmayacak derecede harekat temposu ve çapını artırmış olmaları.

Küçülen ABD Donanması. Küçülmeyle başlayalım. Soğuk Savaşın bittiği 1989 yılında ABD, 592 savaş gemisine sahipti. (14 uçak gemisi, 4 muharebe gemisi, 40 kruvazör, 68 muhrip, 100 firkateyn, 61 amfibi gemi, 99 nükleer hücum denizaltısı, 33 nükleer balistik füze denizaltısı ve 137 yardımcı gemi.) 2001’de bu sayı 316 oldu. Bugün ise 271. Diğer bir deyişle 1989 yılı seviyesinin yarısı kadar gemiye sahipler. Bu sayı, 1916 yılından bu yana ABD donanmasının en düşük gemi sayısı.

Yüksek Borç Ulusal Güvenlik Sorunu. 15 trilyon dolar kamu borcuna saplanan ABD, soğuk savaşın galibi olmasına rağmen, küresel liderliğin gereği büyük bir donanmayı artık zorla idame ediyor. 2012 ve 2013 yıllarında  Amerikan savunma bütçesine üst üste iki darbe vuruldu. (472 milyar dolar savunma kesintisi ile 412 milyar dolarlık el koyma (sequestration)) Bu kesintiler Amerikan Donanmasının tedarik projeleri ile operatif faaliyetlerini alt üst etti. Uçak Gemisi Grupları azaltıldı. 11 uçak gemisi görev grubu sayısı 8’e düştü. Önceden dünyanın herhangi bir yerinde oluşacak krizlere müdahale etmek için bir hafta içinde hazır hale getirilebilecek 3 uçak gemisi ve 3 amfibi hazır görev grubu mevcut iken, bugün bu sayı her iki grup için bire düştü.

Rus ve Çin Donanmalarındaki Hareketlenme. Son nedene gelince. Küresel hegemonyaya meydan okuyan Rusya ve Çin Deniz Kuvvetleri son yıllarda sadece bütçelerini ve niteliklerini artırmakla kalmadı, aynı zamanda Amerikan donanması karşısındaki son 30 yılın ezilmişliğini de üstlerinden attılar. Denizde Çin ve Rus işbirliğinin Pasifik’te, Akdeniz  ve hatta Karadeniz’de birlikte tatbikat yapacak kadar ileri gitmesi, bu eşiğin atlanmasında önemli rol oynadı. Küresel çıkarların Suriye nedeniyle Doğu Akdeniz’de, eriyen buzullar nedeniyle Arktik Okyanusunda, Senkaku Daiayou adacıkları sorunu nedeniyle Doğu Çin Denizinde ve Spratly, Paracel ve Wilborough adacık/kayalıkları sorunları nedeniyle Güney Çin Denizinde, Kırım ve Gürcistan nedeniyle Karadeniz’de  çatışmaya girmesi ve sıfır toplamlı olmayan sorun alanlarından (non zero sum), sıfır toplamlı sorunlara (zero sum) dönüşmesi, ABD donamasının Pasifik Okyanusu ağırlıklı (Yüzde 60) olmak üzere dünya okyanus ve denizlerinde yayılmasını gerekli kıldı. Soğuk Savaş sonrası Amerikan donanması en yüksek harekat temposunu yaşıyor. Gem sayısı görevleri karşılamaya yetmiyor.

Tırmanma Dönemine Giriliyor. Diğer taraftan,  Rusya’nın 7 Ekim 2015 günü Hazar Denizindeki savaş gemilerinden Suriye’deki İŞİD mevzilerine gerçekleştirdiği füze saldırısı ile Çin’in geçen yıl Liaoning isimli uçak gemisini hizmete sokması, Pasifik ve Hint Okyanuslarında  nükleer/konvansiyonel denizaltı karakollarını başlatması, geçtiğimiz aylarda Alaska açıklarında Aleutian Adaları civarında savaş gemisi grupları bulundurması  bu gelişmeyi destekleyen  önemli kilometre taşları oldu. Taraflar ayrıca birbirlerini taciz edecek ve meydan okuyacak çok tehlikeli taktik ve operatif faaliyetler içine girmeye başladılar. Ekim sonunda Tupolev 142 tipi bir Rus karakol uçağının Kore Yarımadası güneyinde Amerikan USS Ronald Reagan uçak gemisinin 2000 metresi içine girmesi örneği soğuk savaşta bile yaşanmamıştı. (Normal şartlarda Amerikan uçak gemilerinin 50 miline (kabaca 90 km) hiç bir yabancı temas sokulmaz.) Amerikan muhribi, USS Sallen’ın 27 Ekim’de Çin’in Güney Çin Denizinde Spratly Adalar bölgesinde yaptığı 5 suni adacıktan birisi olan Subi’nin 12 mili içinden geçmesi de dikkat çeken bir gelişme oldu. ABD’de bazı çevreler bu geçişi zararsız geçiş olarak niteledi. (Bu durumda adacığın egemenliğini kabul etmiş olduklarından bu geçişi eleştirenler de var. ) Çin, bu geçişe sert bir açıklama  ve takip eden yüksek ateş gücünün kullanıldığı 10 savaş gemisinin ve deniz hava filosu jetlerinin katıldığı bir bölgesel tatbikat ile cevap verdi. ABD’nin gerek Rusya ve gerekse Çin ile ‘’Denizde Donanmalar Arasında Beklenmeyen Olayların Önlenmesi Antlaşmaları’’ olmasına rağmen kontrolsüz tırmanmaları tetikleyecek bu tip olayların özellikle Pasifikte yaşanmaya başlanması okyanuslarda yeni bir döneme girildiğinin ifadesi oluyor. Ancak unutulmaması gerekir ki bu sularda yıllık 5 trilyon dolarlık yük hareketi gerçekleşiyor. Küresel ticaretin yüzde 30’u Güney Çin Denizi sularından geçiyor. Bu ticaretin kesilmesinin kazananı olamayacak. Zira ABD ile Çin arasında dakikada 1 milyon dolarlık ticaret söz konusu.

Atlantik’te Rus Deniz Faaliyetleri. Diğer yandan ABD, Rusya’ya karşı Avrupa cephesinde daha fazla savaş gemisi konuşlandırmakta  da zorlanıyor. Zira Rus deniz faaliyetleri son 20 yıldır görülmeyen bir artışla tepe yapmış durumda. Özellikle Atlantik’te denizaltıları çok aktif. Bazı Rus denizaltıları ABD doğu sahilleri yaklaşma sularında tespit edildi.  Rus denizaltı karakolları son 2 yılda yüzde 50 artış gösterdi. ABD Deniz Kuvvetleri bu denizaltıların kritik su altı iletişim kabloları düğüm noktalarına yakın seyir yapmalarından endişe duyuyor.

ABD Pasifikte iyi huylu hegemon rolünde. Özetle, Amerikan donanması ve bütçesi son 30 yılda hızlı küçüldü. Çin ve Rus donanmaları bu durumu güçlerini yayarak ve Amerikan çıkarlarına her alanda meydan okuyarak kendi lehlerinde kullanıyor. Bu nedenle ABD, tarihinde hiç olmadığı kadar müttefik desteğine ve karşılıklı askeri yardım antlaşmalarına ihtiyaç duyuyor. Bu durum Ortadoğu’da kötü hegemon kimliğinde olan ve istenmeyen ABD’nin Pasifik sahillerine iyi huylu hegemon olarak geri dönmesinin de yolunu  açıyor. Zira bölge ülkeleri artan Çin etkisi nedeniyle hızla ABD’ye yaklaşıyor.